Trước tình hình diễn biến phức tạp và những tác hại nghiêm trọng trên phụ nữ có thai của dịch bệnh do virus Zika trên thế giới, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn tạm thời chăm sóc phụ nữ mang thai trong bối cảnh dịch bệnh do virus Zika. Đồng thời khuyến cáo mạnh mẽ đến người dân, đặc biệt là phụ nữ có thai và dự định có thai về cách phòng chống bệnh do virus Zika.
Tổng quan
Bệnh do virus Zika là bệnh truyền nhiễm cấp tính, chủ yếu do muỗi vằn Aedes truyền, có thể lây thành dịch. Ngoài ra, bệnh còn lây truyền qua đường, máu, tình dục, từ mẹ sang con. Thời gian ủ bệnh từ 3-12 ngày. Người bệnh có các biểu hiện như sốt, phát ban, viêm kết mạc, đau khớp, đau cơ, mệt mỏi, đau đầu; tuy nhiên có khoảng 80% các trường hợp nhiễm Zika không có triệu chứng lâm sàng.
Tổ chức Y tế thế giới đã khẳng định tình hình dịch bệnh do virus Zika hiện nay là sự kiện y tế cộng đồng khẩn cấp, gây quan ngại quốc tế do nghi ngờ có sự liên quan giữa nhiễm virus Zika với các trường hợp mắc hội chứng đầu nhỏ ở trẻ sơ sinh và hội chứng viêm đa rễ dây thần kinh Guillain – Barré. Đến nay vẫn chưa có thuốc đặc trị và vắc xin phòng bệnh.
Chẩn đoán bệnh do virus Zika
Triệu chứng lâm sàng:
– Thời gian ủ bệnh từ 3- 12 ngày.
– Biểu hiện: có khoảng 60%- 80% các trường hợp nhiễm virus Zika không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Ở những trường hợp có biểu hiện, bệnh thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng:
- Sốt nhẹ 37,5 – 38 ° C
- Ban dát sần trên da
- Đau đầu, đau mỏi cơ khớp
- Viêm kết mạc mắt
- Có thể có biến chứng về thần kinh: Guillain Barre, viêm não màng não, hoặc hội chứng não bé ở trẻ sinh ra từ bà mẹ mắc bệnh trong thời kỳ mang thai.
Cận lâm sàng:
- Huyết thanh chẩn đoán có thể giúp phát hiện IgM từ ngày thứ 4 sau khi xuất hiện triệu chứng. Tuy nhiên xét nghiệm này có thể dương tính giả do phản ứng chéo với các flavivirus khác, như virus sốt xuất huyết và Chikungunya…
- Xét nghiệm RT- PCR từ bệnh phẩm huyết thanh (hoặc các bệnh phẩm khác như nước tiểu, dịch não tủy, dịch ối…) được ưu tiên lựa chọn trong chẩn đoán xác định nhiễm virus Zika.
- Siêu âm thai đối với phụ nữ có thai nghi nhiễm virus Zika để phát hiện chứng đầu nhỏ ở thai nhi.
Chăm sóc và xử trí đối với phụ nữ có thai
Những đối tượng sau cần làm xét nghiệm phát hiện virus Zika:
- Những người phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu
- Đang sinh sống hoặc đã từng đến vùng có dịch, hoặc chồng/bạn tình có xét nghiệm virus Zika dương tính
- Có dấu hiệu sốt hoặc phát ban, và có ít nhất một trong số các triệu chứng sau đau mỏi cơ/khớp, viêm kết mạc mắt.
Đối với phụ nữ mang thai đã được xét nghiệm có kết quả virus Zika âm tính: nếu siêu âm có dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não cần chuyển đến cơ sở có khả năng chẩn đoán trước sinh để chẩn đoán xác định đầu nhỏ, cân nhắc tiến hành chọc ối hoặc các thăm dò khác để sàng lọc các dị tật bẩm sinh. Nếu chẩn đoán xác định có chứng đầu nhỏ, thực hiện thêm các thăm dò khác để hỗ trợ chẩn đoán nguyên nhân và phát hiện các dị tật khác. Cung cấp đầy đủ thông tin và tư vấn cho người phụ nữ mang thai và người nhà để gia đình tự quyết định.
Đối với phụ nữ mang thai đã được xét nghiệm có kết quả virus Zika dương tính: căn cứ vào kết quả siêu âm để xử trí phù hợp. Khi siêu âm không thấy dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não, cần tiếp tục theo dõi, chăm sóc thai theo quy định và hẹn siêu âm lại sau mỗi tháng. Khi siêu âm có dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não, cần chuyển đến cơ sở có khả năng chẩn đoán trước sinh để chẩn đoán xác định đầu nhỏ, cân nhắc tiến hành chọc ối hoặc các thăm dò khác để sàng lọc các dị tật bẩm sinh. Nếu chẩn đoán xác định có chứng đầu nhỏ, thực hiện thêm các thăm dò khác để hỗ trợ chẩn đoán nguyên nhân và phát hiện các dị tật khác. Cung cấp đầy đủ thông tin và tư vấn cho người phụ nữ mang thai và người nhà để gia đình tự quyết định.
Dự phòng nhiễm virus Zika
Để chủ động phòng chống dịch bệnh do virus Zika, Bộ Y tế khuyến cáo phụ nữ có thai thực hiện một số biện pháp sau:
– Phụ nữ có thai hoặc dự định có thai không nên đi đến vùng dịch khi không thực sự cần thiết.
– Đối với phụ nữ có thai tại vùng dịch hoặc/và đi về từ vùng có dịch nếu có triệu chứng như sốt, phát ban hoặc các dấu hiệu khác của bệnh cần đến cơ sở y tế để chủ động khai báo về tiền sử đi lại và được khám, tư vấn.
– Phụ nữ mang thai 3 tháng đầu đang sinh sống hoặc đã từng đến vùng có dịch mà có sốt hoặc phát ban và có ít nhất một trong các triệu chứng như đau mỏi cơ/khớp, viêm kết mạc mắt cần xét nghiệm để phát hiện virus Zika.
– Vợ, chồng, bạn tình đang sống hoặc trở về từ vùng dịch nếu có ý định mang thai cần đến cơ sở y tế để khám, tư vấn trước khi quyết định mang thai.
– Người từ vùng dịch trở về cần sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục hoặc không quan hệ tình dục với vợ/ bạn tình trong quá trình mang thai để tránh lây truyền virus Zika cho mẹ và con.
– Áp dụng các biện pháp phòng chống muỗi đốt, chủ động diệt muỗi và bọ gậy (loăng quăng):
- Phòng muỗi đốt: ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày, dùng kem xua muỗi, hương muỗi.
- Lắp lưới lồng chống muỗi ở cửa sổ và cửa ra vào.
- Diệt muỗi, phá hủy tất cả các nơi muỗi có thể đẻ trứng, diệt bọ gậy (lăng quăng).
Nguồn: Cục Y Tế Dự Phòng
http://vncdc.gov.vn/
