Cơ thể sản phụ sau sinh sẽ có rất nhiều thay đổi. Tuy nhiên, những thay đổi nào là bình thường, những thay đổi nào là bất thường, tiềm ẩn biến chứng sau sinh?
[toc]
Theo dõi sự co hồi tử cung (dạ con) và sản dịch
Sau sinh, bạn có thể sờ thấy tử cung đang co lại thành một khối rắn chắc, ấn không đau, nằm ở phần bụng dưới rốn.
Tử cung sẽ co hồi dần, sau 14 ngày sẽ không còn sờ thấy nữa.
Bạn cần kiểm tra sản dịch thấm ở băng vệ sinh. Bình thường, trong ngày đầu sản dịch ra không thấm ướt băng vệ sinh sau 1 giờ, màu đỏ thẫm, không có máu cục. Những ngày sau, sản dịch có màu hồng nhạt sau loãng và ít dần, mùi tanh nồng, không hôi.
Nếu sản dịch là máu tươi, lẫn máu cục, có thể bạn đã bị đờ tử cung, băng huyết sau đẻ.
Nếu sản dịch hoặc có mùi hôi, tử cung mềm ấn đau, kèm theo sốt, bạn có thể bị sót rau, nhiễm trùng sau đẻ.
Theo dõi sự tiết sữa
Thông thường, vú sẽ tiết sữa non trong 1 đến 3 ngày sau sinh. Sau đó, sữa non sẽ chuyển thành sữa trưởng thành có màu trắng đục. Khi tuyến sữa thông, bạn không cảm thấy đau, vú không bị nóng đỏ.
Nếu một phần bầu vú sưng và căng cứng, đau nhức, vắt sữa ra ít hoặc không ra, đây là triệu chứng của tắc tia sữa hoặc áp xe vú.
Nếu bạn thấy đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, nhìn mờ hoặc co giật thì rất có thể là tiền sản giật, sản giật sau đẻ
[tds_warning]Khi phát hiện bà mẹ có những dấu hiệu ra máu tươi, máu cục ở âm đạo, tử cung mềm, ấn đau, sản dịch có mùi hôi, sốt, chậm tiết sữa kèm cương đau vú, đau đầu nhiều, nhìn mờ, co giật thì cần đưa bà mẹ đến cơ sở y tế khám càng nhanh càng tốt.[/tds_warning]
Cần cho bé bú sớm (trong vòng 1 giờ) và bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu
Cho bé bú không những cho con nguồn dinh dưỡng tốt nhất mà còn mang lại nhiều lợi ích cho bà mẹ như:
- co hồi tử cung tốt hơn,
- hạn chế nguy cơ chảy máu sau đẻ và nguy cơ ứ sản dịch trong buồng tử cung (bế sản dịch) gây nhiễm trùng sau đẻ
- giúp sữa về sớm hơn,
- giảm nguy cơ tắc tia sữa và áp xe vú.
- tăng cường gắn kết giữa mẹ và con,
- giảm nguy cơ stress sau đẻ ở bà mẹ.
Chăm sóc vết khâu tầng sinh môn/vết mổ (nếu có)
Chăm sóc vết mổ hằng ngày bằn cách rửa sạch bằng nước muối sinh lý, thấm khô bằng băng vô trùng, bôi dung dịch Povidon Iod 10% để sát khuẩn.
Nếu thấy vết mổ, vết khâu tầng sinh môn bị chảy máu, sưng tấy, đứt chỉ hoặc có mủ thì cần đến cơ sở y tế để khám lại.
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng
Ngay sau sinh bạn cần ăn sớm, thức ăn dễ tiêu, ăn nóng.
Đối với sản phụ những ngày đầu sau mổ cần ăn theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
Những ngày sau đó: ăn đầy đủ và cân đối các nhóm thực phẩm cần thiết:
- nhóm chất đạm,
- nhóm chất béo,
- nhóm tinh bột,
- nhóm rau củ quả…
Chỉ sử dụng các thực phẩm tươi, nên ăn nóng. Hạn chế tối đa thức ăn chế biến sẵn, thức ăn nguội.
Nên nấu chín thức ăn, nước uống.
Khẩu phần năng lượng nên tăng thêm 500 -600 Kcalo so với trước có thai, tương đương với thêm một bữa chính và 1 bữa phụ.
Tăng cường thêm sữa giúp bổ sung chất dinh dưỡng và can xi.
Không kiêng khem quá mức.
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng khoa học để mẹ và bé đều khỏe mạnh.
Uống đủ nước
Nước rất cần để cơ thể sản xuất sữa. Nên uống nhiều hơn trước khi sinh con. Chú ý uống trước khi cảm thấy khát.
Vận động sớm sau sinh
Sau khi sinh 6 giờ, nếu thấy khỏe bạn nên ngồi dậy.
Sang ngày hôm sau đến hết tuần đầu, nên đi lại trong nhà
Từ tuần thứ hai đến hết 6 tuần, có thể đi lại quanh nhà và dần dần tham gia làm những việc công việc nhẹ nhàng.
Đặc biệt với sinh mổ, vận động sớm, đúng cách sau sinh sẽ tránh nguy cơ ứ sản dịch trong buồng tử cung, giúp đường tiêu hóa lưu thông tốt, giảm nguy cơ viêm tắc tĩnh mạch ở người sau sinh mổ, tránh nguy cơ dính ruột sau mổ.
Đảm bảo chế độ vệ sinh
Thay băng vệ sinh thường xuyên.
Vệ sinh bằng nước sạch và thấm khô sau mỗi lần thay băng vệ sinh, hoặc đại tiểu tiện.
Không rửa bằng nước muối.
Vệ sinh tắm gội hàng ngày
[tds_warning]Chú ý: Tắm nơi kín gió, tắm nhanh, không ngâm mình trong bồn tắm, không nên kiêng tắm gội vì có thể gây viêm da, nhiễm trùng cho cả mẹ và con.[/tds_warning]
Đảm bảo tinh thần thoải mái và ngủ đủ giấc
Bà mẹ cần được ngủ đủ giấc, tối thiểu 8 tiếng/ngày. Việc giữ cho tinh thần thoải mái giúp duy trì nguồn sữa mẹ và giảm nguy cơ mắc chứng trầm cảm sau sinh.
Quan hệ tình dục
Thời kì hậu sản (42 ngày sau sinh) thì không nên quan hệ tình dục, khi sản dịch chưa hết hẳn.
Trường hợp vẫn muốn quan hệ tình dục trong giai đoạn này thì cần sửa dụng bao cao su để tránh nhiễm trùng dạ con.
Sau thời kỳ hậu sản, khả năng có thai sẽ trở lại nếu có quan hệ tình dục. Vì vậy bạn luôn nhớ tránh thai khi quan hệ.
Một số biện pháp tránh thai có thể sử dụng được cho phụ nữ sau sinh và nuôi con bú:
- bao cao su,
- vòng tránh thai (dụng cụ tử cung),
- thuốc tiêm tránh thai,
- thuốc cấy tránh thai,
- thuốc uống tránh thai đơn thuần dành cho bà mẹ đang nuôi con bằng sữa mẹ.
Ngoài các biện pháp tránh thai nói trên, bà mẹ có thể áp dụng biện pháp tránh thai cho bú vô kinh bằng cách nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ, áp dụng được trong 6 tháng đầu và chưa có kinh nguyệt trở lại.
Thời kì sau sinh có nhiều xáo trộn trong cuộc sống, sinh hoạt và có nhiều biến cố nguy hiểm có thể xảy ra với mẹ và con. Vì vậy bản thân mẹ và gia đình cần phải biết cách chăm sóc, phát hiện những bất thường và yêu cầu các chăm sóc y tế.
Theo Vụ Sức khỏe Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế
