Ăn nhiều cá khi mang thai giúp trẻ thông minh hơn, đó là kinh nghiệm truyền miệng của nhiều dân tộc trên thế giới, không phải chỉ riêng Việt Nam. Nhưng không phải ai cũng biết lý do tại sao nên bổ sung cá vào thực đơn cho bà bầu và bổ sung như thế nào cho đúng cách.
Cá biển là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng cho phụ nữ có thai
Giúp con thông minh hơn
Cá biển rất giàu Omega-3, một loại acid béo không no chuỗi dài tốt cho sức khỏe. Đối với người bình thường, Omega-3 giúp ích cho hệ tuần hoàn, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, phát triển hệ thần kinh, não bộ, thị giác…
Có hai loại Omega-3 quan trọng là DHA và EPA. DHA là thành phần chính của não bộ và võng mạc mắt. 60% não bộ của bạn là chất béo, trong đó có 40% là DHA. Không chỉ não mà trong tất cả các tế bào thần kinh đều có sự hiện diện của lượng lớn DHA.
Đã có hàng ngàn nghiên cứu chứng minh vai trò của DHA đối với trí thông minh và thị lực của trẻ. Trẻ được cung cấp đầy đủ DHA từ trong bụng mẹ có chỉ số IQ cao hơn trẻ không được bổ sung đầy đủ, tăng cường khả năng phối hợp tay-mắt và giảm được nguy cơ chậm phát triển trí tuệ. EPA giúp vận chuyển DHA từ mẹ vào thai nhi, đồng thời có tác dụng chống viêm. Để trí tuệ của trẻ phát triển hoàn hảo nhất, các chuyên gia khuyến cáo bà mẹ có thai và cho con bú nên bổ sung 250mg DHA + EPA mỗi ngày. (Theo Khuyến cáo bổ sung DHA và EPA tại một số quốc gia và tổ chức quốc tế)
Não bộ của em bé phát triển ngay từ những ngày đầu mang thai, diễn ra mạnh mẽ nhất trong giai đoạn 0-2 tuổi và hoàn thiện khi trẻ 5-6 tuổi. Vì vậy các mẹ cần lưu ý bổ sung đủ DHA và EPA càng sớm càng tốt, ngay từ khi bắt đầu có thai và trong suốt quá trình cho con bú.
Ngoài ra cá biển còn chứa I-ốt, thành phần cấu tạo nên hormon tuyến giáp. Thiếu I-ốt, trẻ sinh ra có thể bị suy giáp, chậm phát triển trí tuệ, giảm chuyển hóa.
DHA và EPA trong các loại cá biển giúp em bé thông minh hơn
Tăng cường hệ miễn dịch cho em bé
Các bệnh miễn dịch dị ứng như hen, viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng…đang ngày càng gia tăng và cho đến nay các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác. Một cách đơn giản và hiệu quả giúp em bé của bạn chống lại các bệnh dị ứng đó là hãy ăn cá biển thường xuyên hoặc bổ sung đủ Omega-3 trong quá trình mang thai và cho con bú. Khả năng tăng cường miễn dịch của Omega-3 trong cá biển không phải là ngẫu nhiên mà có cơ chế rất rõ ràng và được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu khác nhau. Nghiên cứu thực hiện bởi Willers và cộng sự năm 2007, quan sát trên 1212 trẻ em từ khi sinh đến 5 tuổi cho thấy: những trẻ sinh ra bởi bà mẹ có chế độ ăn nhiều cá khi mang thai thì ít nguy cơ mắc bệnh hen suyễn và viêm da cơ địa hơn những trẻ khác. Một nghiên cứu khác của Calvani và cộng sự năm 2006 còn cho thấy bà mẹ ăn nhiều cá khi mang thai thì con sinh ra ít bị dị ứng với thực phẩm hơn.
Giảm nguy cơ sinh non và nhẹ cân
Rất nhiều nghiên cứu (Buck.G.M năm 2003, Makrides.M năm 2006, Harper.M năm 2010…) đã chỉ ra rằng bổ sung Omega-3 giúp cải thiện đáng kể độ dài của thai kỳ. DHA có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh đẻ, trì hoãn việc bắt đầu chuyển dạ, làm giảm nguy cơ tái phát sinh non ở các bà mẹ có tiền sử sinh non. Theo các nghiên cứu gần đây tại Việt Nam, tỷ lệ sinh non ngày càng gia tăng, từ một vài tuần tới hơn 1 tháng, trẻ sinh non cũng sẽ chậm phát triển về thể lực và trí tuệ hơn so với trẻ sinh đủ ngày.
Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có một mối quan hệ mật thiết giữa nồng độ DHA trong máu người mẹ, đặc biệt ở giai đoạn đầu thai kỳ, với chu vi vòng đầu và cân nặng khi sinh.
Trong quá trình mang thai, việc thường xuyên bị căng thẳng và lo âu tác động xấu đến sức khỏe thai phụ, làm tăng nguy cơ sinh non và trẻ bị nhẹ cân. Khảo sát trên 9.500 thai phụ tại Mỹ, người ta nhận thấy trong chế độ ăn không có cá, tỉ lệ người rơi vào cảm giác nhiều lo âu cao hơn 53% so với người thường ăn cá. Người có chú ý tới chế độ ăn uống lành mạnh cũng ít nguy cơ bị lo âu hơn 23% so với người không quan tâm đến vấn đề này.
Giảm thiểu các bệnh lý trong thai kỳ cho bà mẹ
Omega-3 trong cá rất tốt cho tim mạch và hệ tuần hoàn của bà mẹ. Bổ sung Omega-3 còn giúp ngăn ngừa những bệnh lý trong thai kì như tiền sản giật, đái tháo đường thai kì, huyết áp cao và trầm cảm sau sinh.
Các chuyên gia khuyên bà mẹ mang thai nên ăn ít nhất hai bữa cá hay 340gam cá một tuần.
Cần lưu ý gì khi bổ sung cá vào thực đơn cho bà bầu?
DHA và EPA là hai loại acid béo thiết yếu và quan trọng nhất trong thành phần của Omega-3. Tuy nhiên không phải loại cá nào cũng có hàm lượng Omega-3 và tỉ lệ DHA, EPA như nhau. Những loại cá như cá ngừ, cá thu, cá trích,…là những loài cá giàu Omega-3.
Cá ngừ đại dương có chứa Omega-3 chất lượng cao
Tuy nhiên, có một số loại cá biển có hàm lượng thủy ngân cao như cá mập, cá kiếm, cá lát,… hoặc cá đánh bắt ở vùng biển ô nhiễm chứa hàm lượng thủy ngân cao có khả năng gây dị tật cho thai nhi. Vì vậy khi mang thai các mẹ không nên ăn những loại cá này.
Với những bà mẹ không duy trì được chế độ ăn giàu Omega-3 hoặc lo ngại nguồn cá biển không đảm bảo có thể gây hại cho thai nhi thì có thể sử dụng viên bổ tổng hợp có chứa Omega-3.
Khi bổ sung bằng dầu cá các mẹ cần lưu ý dầu cá trên thị trường hiện nay có hai dạng Ethyl Ester (EE) và Triglyceride (TG). Dạng Ethyl Ester là dạng dầu cá phổ biến hiện nay trong các chế phẩm thương mại vì giá thành thấp nhưng khi sử dụng tỉ lệ hấp thu được rất thấp và có mùi tanh khó chịu. Trong khi đó, dạng Triglyceride là dạng tồn tại của Omega-3 trong cá tự nhiên, có tỷ lệ hấp thu tốt hơn rất nhiều. Dầu cá dạng Ethyl ester thường ghi chung là Omega-3 mà không ghi rõ ở dạng gì (và đa số chúng là thực phẩm chức năng!).
Hàm lượng DHA và EPA và tỉ lệ DHA/EPA là điều các mẹ cũng cần đặc biệt quan tâm vì đây là hai thành phần chính và tạo nên những tác dụng của Omega-3. Hãy nhớ rằng bổ sung DHA/EPA với tỉ lệ 4,5/1 mới giúp thai nhi hấp thu được tốt nhất.
Thuốc bổ sung Omega-3 tốt phải ở dạng Triglycerid và có tỉ lệ DHA/EPA bằng 4/1
Tóm lại: nên bổ sung cá, đặc biệt là các loại cá biển giàu Omega-3 vào thực đơn cho bà bầu để cung cấp đủ các DHA và EPA cho quá trình phát triển trí tuệ, thị lực và hệ miễn dịch của thai nhi, đồng thời ngăn ngừa các bệnh lý đái tháo đường thai kỳ, trầm cảm sau sinh ở bà mẹ. Bên cạnh đó, các mẹ có thể bổ sung thêm Omega-3 từ các loại thuốc bổ sung có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và đạt tỉ lệ DHA/EPA tối ưu là 4/1.
DS. Nguyễn Quỳnh
