Con người có thể có loại sữa mẹ phức tạp nhất trong số tất cả các động vật có vú. Sữa mẹ chứa hơn 200 phân tử đường khác nhau, cao hơn mức trung bình 30-50 được tìm thấy ở chuột hoặc sữa bò.
Vai trò của mỗi loại đường và tại sao thành phần của sữa mẹ thay đổi trong quá trình nuôi con vẫn là một thách đố khoa học, nhưng nó có thể liên quan với hệ thống miễn dịch của trẻ nhũ nhi và sự phát triển các vi sinh đường ruột.
Một bài đánh giá về những gì đã được biết đến và các vai trò khác nhau của sữa mẹ đã xuất hiện trên Tạp chí Xu hướng trong ngành Khoa học Sinh hóa vào ngày 19/4.
Sữa mẹ thường là bữa ăn đầu tiên của trẻ, nhưng nhiều phân tử đường trong sữa mẹ không được dùng để nuôi em bé. Trẻ nhũ nhi khi sinh ra sẽ không có bất kỳ vi khuẩn nào trong đường ruột, nhưng trong vòng một vài ngày, chúng có hàng triệu vi khuẩn, và sau một tuần có hàng tỷ vi khuẩn. Các loại đường mà có nguồn gốc từ sữa mẹ thường là những hợp chất đầu tiên mà những vi khuẩn phải nhai, một bữa ăn trưa miễn phí nhằm để nuôi cấy các loài vi khuẩn chuyên biệt.
Theo đồng tác giả Thierry Hennet của bài tổng quan, từ Viện Sinh lý học tại Đại học Zurich, “Tác động đầu tiên của sữa mẹ là tạo điều kiện cho sự khu trú các nhóm vi khuẩn cụ thể mà có thể tiêu hóa các phân tử đường trong ruột. Trẻ nhũ nhi không có bộ máy để tiêu hóa các loại đường này, do đó, chúng thật sự là dành cho các vi khuẩn – nó giống như một mặt đất để gieo hạt, và sữa mẹ là phân bón.”
Sữa mẹ cũng giúp đặt nền tảng cho hệ thống miễn dịch của trẻ mới sinh. Sau khi sinh, sữa mẹ giàu kháng thể và các phân tử mà làm chậm sự tăng trưởng của vi khuẩn có hại và phối hợp hoạt động của bạch cầu.
Sau một tháng, khi trẻ bắt đầu phát triển một hệ thống miễn dịch thích ứng của riêng mình, các thành phần trong sữa mẹ chuyển đổi do đó nồng độ kháng thể trong sữa mẹ giảm hơn 90%. Ngoài ra còn có sự sụt giảm mạnh các loại đường sữa mẹ, nghĩa là ít lựa chọn hơn cho các loài vi khuẩn. Thay vào đó, sữa trưởng thành hay sữa vĩnh viễn (mature human breast milk) có một sự gia tăng hàm lượng chất béo và các chất dinh dưỡng khác hỗ trợ sự tăng trưởng của trẻ.
Mặc dù sữa mẹ có nhiều chức năng nhưng trẻ em có thể lớn lên khỏe mạnh với lượng sữa mẹ hạn chế hoặc không bao giờ được tiếp xúc với sữa mẹ, từ đó đặt ra câu hỏi gây tranh cãi về những gì là bình thường khi nói đến việc nuôi con bằng sữa mẹ.
Sữa mẹ làm giảm rõ rệt tỷ lệ tử vong ở trẻ nhũ nhi và làm giảm đáng kể nguy cơ nhiễm trùng đường ruột và đường hô hấp ở trẻ nhũ nhi, nhưng có rất ít bằng chứng hỗ trợ cho lợi ích lâu dài.
Theo Hennet, đồng tác giả với Lubor Borsig, cũng là một nhà sinh lý học tại Đại học Zurich cho biết, “Chúng ta phải cẩn thận khi đưa ra bất cứ khuyến nghị nào. Mặt khác, sữa mẹ là sản phẩm của hàng triệu năm tiến hóa và chắc chắn sở hữu các chất dinh dưỡng tối ưu cho trẻ sơ sinh, nhưng câu hỏi là trẻ nhũ nhi thực sự cần nguồn cung cấp này trong bao lâu? Chúng tôi cảm thấy rằng gia đình nên đưa ra quyết định, chứ không phải là nhà khoa học.”
Điều mà những nhà nghiên cứu có thể làm là tiếp tục làm việc trên sự hiểu biết về vai trò của tất cả các phân tử khác nhau trong sữa mẹ, điều đó đã trở nên dễ dàng hơn nhiều với những tiến bộ trong công nghệ trình tự gien. Những năm tiếp theo có khả năng sẽ đem lại sự hiểu biết mới về các hormone trong sữa mẹ và vai trò chính xác của các quần thể vi khuẩn định cư trong đường ruột trẻ nhũ nhi.
Nguồn: Thierry Hennet, Lubor Borsig, Breastfed at Tiffany’s, Trends in Biochemical Sciences, Available online 16 April 2016
